obrazek: Kovacs Institute

Poznanie i zrozumienie biomechaniki uderzenia serwisowego pomaga zmaksymalizować efektywność ruchów i wyeliminować kontuzje. Serwis z punktu widzenia mięśni naszego ciała, jest najbardziej złożonym ruchem w tenisie. Przyjrzyjmy się temu zagadnieniu oczami najlepszego analityka – dr Marka Kovacs’a. Na obrazku powyżej znajduje się 8 faz serwisu wyróżnianych przez naukowca.

Dr Kovacs – najlepszy analityk biomechaniki tenisa ziemnego

Szerokim spektrum biomechaniki tenisa ziemnego zajmują się analitycy, spośród których zdecydowanie wyróżnia się dr Mark Kovacs. Jest wiodącym ekspertem oraz badaczem, ukierunkowanym na zrozumienie i wykształtowanie poprawnych technik serwisowym.

Dr Kovacs jest nie tylko teoretykiem. Jego ponad 20-letnie doświadczenie obejmuje zarówno kontekst badawczy, jak i rzeczywistą współpracę z najlepszymi tenisistami. Pracował między innymi z z Johnem Isnerem, Sloane Stephensem, Madison Keys, Frances Tiafoe i Jennifer Brady, a także mistrzami NCAA, Wielkiego Szlema oraz Olimpijczykami.

Obecnie dr Kovacs wykonuje teksty i badania na potrzeby analizy zagrań tenisowych w Instytucie Kovacsa w Atlancie i jest uważany za najlepszego naukowca w dziedzinie tenisa stosowanego. Jest również współautorem bardzo ciekawej książki, która opisuje nie tylko anatomię, ale przedstawia szereg ćwiczeń, które można wykorzystać przy kształtowaniu sylwetki tenisisty. Książka ta nosi tytuł Anatomia w Tenisie i można ją nabyć TUTAJ.

8 fundamentów biomechaniki serwisu

Dr Kovacs analizuje serwis tenisowy, posługując się 8-mio stopniowym modelem. Etapy przypisane są do konkretnych faz zagrania serwisowego. Przyjrzyjmy się, najważniejszym elementom biomechaniki w poszczególnych etapach.  

Faza przygotowania (1-4)

Faza przygotowania rozpoczyna się od pierwszych oznak ruchu, a kończy w momencie maksymalnego odchylenia ramienia trzymającego rakietę. Obejmuje punkt, w którym czubek rakiety skierowany jest do ziemi.

1. Początek serwisu. Samo rozpoczęcie zagrania serwisowego nie angażuje zbytnio mięśni w okolicy barku i łopatki – ich aktywność jest minimalna, ponieważ niskie jest zapotrzebowanie na energię. Z tego względu start serwisu często odzwierciedla indywidualny styl gracza. Jedynym celem, jaki należy osiągnąć, jest takie ustawienie ciała, aby w kolejnych fazach móc wygenerować największą energię.

2. Uwolnienie piłki. W momencie wypuszczenie piłki z ręki niedominującej, zaczyna wzrastać aktywność prawego mięśnia prostownika kręgosłupa. Z punktu widzenia analizy biomechaniki dr Kovacsa kluczowe jest prawidłowe wykonanie rzutu. Rzut powinien być skierowany nieco na bok względem serwującego, aby kontakt z piłką nastąpił przy odwodzeniu ramienia pod kątem 100°. Wykonanie rzutu zbyt blisko głowy może powodować ból barku na kolejnych etapach oraz ciasnotę podbarkową.

3. Ustawienie ciała. Celem tej fazy jest ustawienie ciała tak, aby wygenerować jak największą energię potencjalną. Istnieją dwa prawidłowe sposoby na obciążenie dolnej części ciała. Pierwsza z nich, nazywana techniką foot-up, zakłada trzymanie stóp razem. Pozwala na osiągnięcie większej wysokości i rozwinięcie siły pionowej. Druga technika to utrzymanie z tyłu jednej stopy (foot-back), która pozwoli uzyskać dużą siłę wypychania w górę i do przodu. Stopa postawiona z przodu zapewnia oparcie i umożliwia rotację przy serwisie. Z analizy dr Kovacsa wynika, że wybrana technika nie ma wpływu na prędkość piłki.

4. Napinanie. Prawidłowe ustawienie ciała pozwala na napięcie ramienia dominującego tak, aby zwiększyć skuteczność serwisu. Z analizy dr Kovacsa wynika, że właściwe prowadzenie rakiety w dół i za tułowiem pozwala wydłużyć trajektorię lotu rakiety do piłki, a co za tym idzie – zwiększa energię potencjalną, która przekłada się na szybkość zagrania.

Faza przyśpieszenia (5-6)

Faza przyśpieszenia zaczyna się od momentu, w którym następuje maksymalne zewnętrzne odchylenie ramienia dominującego, a kończy w chwili kontaktu rakiety z piłką.

5. Przyśpieszenie. Uzyskanie jak największej mocy w tej fazie zależy od siły zawodnika oraz prawidłowej koordynacji nerwowo-mięśniowej. Z analiz dr Kovacsa wynika, że wytworzona siła w serwisie wynosi od 1,68-2,12 razy więcej niż masa ciała gracza. W etapie przyśpieszenia wysoką aktywność wykazują mięśnie piersiowe, podłopatkowe, grzbietowe oraz mięsień zębaty przedni.

6. Kontakt. Biomechanika serwisu zakłada, że optymalny kontakt rakiety z piłką ma miejsce wtedy, gdy tułów jest odchylony pod kątem około 48°, a ramię dominujące odwiedzione na około 100°. Zapewnia to maksymalną prędkość piłki przy jednoczesnym, minimalnym obciążeniu stawu barkowego.

Faza kontynuacji (7-8)

Ten etap analiz dr Kovacsa obejmuje czas bezpośrednio po kontakcie rakiety z piłką oraz kilka dodatkowych sekund, pozwalających zawodnikowi na powrót do pozycji wyjściowej.

7. Zwalnianie. Po kontakcie z piłką, uwalniającym siłę, następuje etap zwalniania mimośrodkowych obciążeń. Należy doprowadzić do uwolnienia energii z górnej, jak i dolnej części ciała. W tym celu konieczne jest kontynuowanie rotacji wewnętrznej ramienia oraz przedramienia, rozpoczętych w facie przyśpieszania. Ten trwający dalej ruch jest w biomechanice nazywany obrotem osi długiej.

8. Zakończenie. Ostatnim etapem ruchu serwisowego, jest wylądowanie dolną częścią ciała. W przypadku zawodników posługujących się techniką foot-up, siła hamowania obciąża przednią nogę bardziej niż w przypadku foot-back, ponieważ środek ciężkości zostaje przesunięty do przodu.

Zrozumienie biomechaniki kluczem do poprawy wyników

Efektywne wykonanie zagrania serwisowego wymaga dobrego zrozumienia podstaw biomechaniki. Model analizy serwisu, stosowany przez dr Kovacsa, obejmuje 8 etapów, podzielonych na 3 fazy. Pozwana na wysokowydajny trening i doskonalenie umiejętności praktycznych. Specjalistyczną analizę poszczególnych faz można wykonać, badając nagrania wideo serwisów danego zawodnika. Kovacs oferuje taką możliwość za pośrednictwem strony internetowej swojego instytutu. Sama analiza kosztuje 500 USD, natomiast analiza wraz z programem ćwiczeń przygotowanym na 4 tygodnie, to wydatek rzędu 1000USD.

Jeśli nie dysponujesz takimi środkami dobrze byłoby nagrać swój serwis z podobnej perspektywy i porównać stop klatki ze wszystkich 8 faz. Sporo amatorów oprócz braków w technice, wykłada się na fazie zwalniania, która następuje błyskawicznie, generując ogromne naprężenia wewnątrz tkanek. Powtarzanie tego błędu w długim terminie będzie powodować kontuzje, dlatego tak ważne jest, aby serwować “na luzie”.